Бу кинигэ сэрии өссө да бүтэ илигинэ, 1944 сыллаахха саха саллааттарыттан бастакынан Советскай Союз Геройун үрдүк аатын ылбыт Федор Попов олоҕун уонна хорсун быһыытын билиһиннэрии уонна киэҥ араҥаҕа тарҕатыы быһыытынан, 3000 ахсаанынан бэчээттэнэн тахсыбыта.
Кинигэ ис хоһооно 1921 сыллаахха Мэҥэ Хаҥалас улууһун Сыҥаһалаах диэн алааһыгар хаарынан бүрүллэн турбут балаҕаҥҥа Маппыай оҕонньор ойоҕо Боккуойа уол оҕоломмутунан саҕаланар.
Федор диэн ааттаммыт алаас оҕото, бэйэтин тэҥнээхтэрин курдук, дьонугар көмө киһитэ буола улаатар. Оскуолаҕа киириэҕиттэн күн аайы Сыҥаһалаахтан тоҕус көстөөх Сыымахха тиийэн үөрэнэн кэлэрэ. Оҕо сааһын сахалыы хамсаныылаах оонньуулара кинини имигэс гыммыттара. Аны аҕата ыалдьар буолуоҕуттан мас кэрдиитигэр, от тиэйиитигэр кыаҕын таһынан үлэҕэ эриллибитин түмүгэр, сааһын ситиитэ Федор үрдүк уҥуохтаах иҥиир – ситии киһи буолан тахсыбыта. 15 сааһын туолуута уол колхоз олоҕор кыттыһан үлэлээн барар. Ол курдук бастаан улахан дьону үөрэтэр кууруска үөрэнэн баран, кырдьаҕастары, этэргэ дылы, хараҕа суохтары харахтаан суруйарга, ааҕарга үөрэтэр. Онтон, дьону сатаан ылыннарар тыллаах – өстөөх эдэр киһини агитаторынан аныыллар. Оччолорго сир, суол оҥоһуута күүскэ барбыт кэмигэр Федор хонуу үлэтин биригээдэтин салайа сырыттаҕына, Сэрии буолбут сураҕа кэлэр.
Саха сириттэн арҕаа Ийэ дойдуну көмүскүү барааччылар суолларынан Федор Даркылаахтан Киренскэйгэ дылы “Пропагандист” борохуотунан, онтон тимир суолунан Свердловскай куорат Камышлов станциятыгар тиийэн, автоматчиктары үөрэтэр курска үөрэммит. Федор ол айаннаан иһэн сотору – сотору дьонугар суруйар эбит. Даркылаахтан, Өлүөхүмэттэн, Усть-Куттан, Иркутскайтан ыыппыт суруктара дьонун санаатын аралдьыталлара, санааларын күүһүрдэллэрэ.
Урусхалламмыт куораттар уонна соторутааҕыта дьон олоро сылдьыбыт дэриэбинэлэригэр сэрии алдьархайыттан ордон хаалбыт оһохтор турбалара эрэ хороһон тураллара, фроҥҥа айаннаан иһэр эдэр сэрииһит санаатын баттыыллара. Ол эрээри өстөөҕү эккирэтэн иэстэһэр санаа күүскэ күүһү эбэрэ.
Советскай сэриилэр охсууларыттан чугуруйан иһэр немецтэри, Днепргэ хайаан да тохтотор былааннаахтара.
Салҕыы ...командование аатыттан полк командира полковник Рыбченко уонна дивизия командира генерал – майор Баринов арааһа, үрдүк наҕараадаҕа түһэриигэ аналлаах суруктара буолуо, Федор Попов хайдах 1943 сыллаахха алтынньы 2 күнүгэр Днепр өрүһү туораан уһулуччу хорсуннук уонна сатабыллаахтык кыргыспытын суруйааччылар Софрон Данилов уонна Леонид Попов сахалыы тылбаастарыгар киинэни оҥорооччулар раскадровканы туһанан ыгым түгэннэри бу баарын курдук ойуулаан – дьүһүннээн суруйбуттара болҕомтону тардар. Төһө да куотан иһэр өстөөҕү эккирэтэн, үүрүү быһыытынан бара турар сэрии, бааһырбыт адьырҕа кыыл суоһурҕанан аһыыларын кылбаҥнатарыныы, фашистар сэриилэрэ эмиэ күүһүн түмэн суоһурҕанар, күүһүн хомунан утарылаһарын кэмэ этэ.
Бэйэтин мындыр өйдөөх уонна хорсун сэрииһит быһыытынан билиннэрбит саха хорсун уола бу кыргыһыы кэнниттэн өр буолбатаҕа. Федор Попов ити сыл алтынньы 10 күнүгэр Ийэ дойду иһин охсуһууга өлбүтүн туһунан оройуоннааҕы военкоматтан II Баатараҕа иһитиннэрии кэлбитин ким да итэҕэйиэн баҕарбатаҕа. Герой уолларын көмүс уҥуоҕа кини бүтэһик сэриилэспит сиригэр Гомельскай уобалас Глущец сэлиэнньэтигэр хараллан сыттаҕа...
Онтон “Октябрь” колхуос урукку биригэдьииригэр Федор Поповка Советскай Союз Геройун аата иҥэриллибитигэр аналлаах үөрүүлээх мунньахха дьон биир санааҕа кэлэн, колхоз аатын “Герой Попов” диэн уларытан, уолларын аатын үйэтиппиттэрэ.
Ити курдук Мэҥэ - Хаҥалас Баатаратыгар төрөөн, иитиллэн тахсыбыт саха ньургун сэрииһитэ буолбут Федор Попов ырыаҕа ылланар “өрөгөй бөҕө үөрдүспүт”, кылгас эрээри чаҕылхай олоҕун туһунан кинигэни ааҕыҥ.Сэҥээриҥ. Киэҥ туттуҥ.

Пересказала Альбина Иванова, сотрудник Национальной библиотеки РС (Я)